Odpowiedzialność dyscyplinarna i karna studentów z tytułu plagiatu

Na wstępie rozważań należy poszukać odpowiedzi na pytanie, czym tak właściwie jest plagiat i jakie są jego rodzaje. Niestety zarówno w Ustawie z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym[1], jak i Ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych[2] nie znajdziemy definicji legalnej tego pojęcia. Jak twierdzi się w literaturze, w przypadku plagiatu chodzi o bezprawne przywłaszczenie (przypisanie sobie) autorstwa lub współautorstwa całości bądź części cudzego, prawnie chronionego dobra intelektualnego, a w szczególności utworu[3]. W doktrynie wyróżniamy plagiat jawny i plagiat ukryty. Plagiat jawny to przejęcie całości lub fragmentu cudzego utworu i opatrzenie go własnym nazwiskiem[4]. Z plagiatem ukrytym mamy do czynienia, gdy dana osoba bez podania źródła i autora przejmuje fragmenty z cudzego utworu, a następnie „wplata” je do własnego opracowania[5].

Zgodnie z Ustawie z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym studenci za naruszenie przepisów obowiązujących w uczelni oraz za czyny uchybiające godności studenta ponoszą odpowiedzialność dyscyplinarną przed komisją dyscyplinarną albo przed sądem koleżeńskim samorządu studenckiego. Studentom mogą zostać wymierzone kary, których katalog zamknięty znajduje się w ustawie, są to: upomnienie, nagana, nagana z ostrzeżeniem, zawieszenie w określonych prawach studenta na okres do jednego roku oraz wydalenie z uczelni. W przypadku, gdy student podejrzany jest o popełnienie plagiatu rektor musi niezwłocznie polecić przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego. W razie uzasadnionego podejrzenia popełnienia przez studenta przestępstwa, rektor ma także możliwość zawieszenia studenta w jego prawach do czasu wydania orzeczenia przez komisję dyscyplinarną. Bardzo ważne jest to, iż zgodnie z ustawą nie stosuje się przedawnienia w odniesieniu do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego wobec studenta, któremu zarzuca się popełnienie plagiatu. Jak słusznie zauważa się w literaturze, jeżeli dopuszczenie się plagiatu zostało potwierdzone po zakończeniu studiów właściwy organ podejmuje decyzje o nieważności postępowania w sprawie przyznania tytułu zawodowego[6].

Studenci, z tytułu plagiatu ponoszą także odpowiedzialność karną. Przepisy karne znajdują się w Ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Za przywłaszczenie sobie autorstwa lub wprowadzenia w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu grozi grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. Tej samej karze podlega, kto rozpowszechnia bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie albo publicznie zniekształca taki utwór (…). Przestępstwo to ma charakter bezskutkowy i jest popełniane w chwili ukończenia samego czynu zabronionego[7]. Przestępstwo przywłaszczenia autorstwa może być popełnione wyłącznie z działania, z zamiarem bezpośrednim[8].

Studenci powinni zdawać sobie sprawę z faktu, iż popełnienie plagiatu to przestępstwo i w związku z tym mogą ponosić odpowiedzialność dyscyplinarną i karną z tego tytułu. Konsekwencję nieodpowiedzialnego zachowania i przypisania sobie autorstwa cudzego utworu mogą być daleko idące.  Zdarza się, iż studentom, którzy dopuszczają się plagiatu wymierzana jest kara wydalenia z uczelni. Każdy indywidualnie powinien zadać sobie pytanie, czy warto to robić. Odpowiedź wydaje się być oczywista.

*Artykuł został przygotowany w ramach Ogólnopolskiej Kampanii „Nie kombinuj, studiuj”.

Wojciech Kiełbasiński

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu