Jak widać w tabeli, poszczególne ubezpieczenia mogą być dobrowolne lub obowiązkowe. Zależy to od rodzaju umowy lub działalności.
Przy umowie o pracę sprawa jest prosta: jest ona zawsze oskładkowana i zapewnia pełną ochronę ubezpieczeniową.
Umowa o dzieło nie jest oskładkowana – pod warunkiem, że jest jedynym źródłem przychodu. Przepisy Tarczy antykryzysowej wprowadziły obowiązek informowania Zakład Ubezpieczeń Społecznych o umowach o dzieło zawieranych od 1 stycznia 2021 roku. ZUS musi prowadzić ewidencję takich umów.
Przy działalności gospodarczej i umowie zlecenia, obowiązkowe są wszystkie ubezpieczenia oprócz chorobowego.
Umowa zlecenia a status studenta
Jeśli nie ukończyłeś 26 lat i w czasie studiów wykonujesz pracę na podstawie umowy zlecenia, to zleceniodawca nie będzie płacił za Ciebie żadnych składek.
ZUS uznaje Cię za studenta (dla celów ubezpieczeń społecznych) od daty przyjęcia na studia i złożenia ślubowania lub od 1 października, jeśli ślubowanie miało miejsce później. Status studenta tracisz z dniem ukończenia studiów. Jest to:
- data skreślenia z listy studentów,
- na kierunkach lekarskim, lekarsko-dentystycznym i weterynarii – data złożenia ostatniego wymaganego programem studiów egzaminu,
- na kierunkach farmacja i fizjoterapia – data zaliczenia ostatniej wymaganej programem studiów praktyki,
- na pozostałych kierunkach – data złożenia egzaminu dyplomowego.
Status studenta a przerwa w studiach
Nie każda przerwa w studiowaniu wiąże się z utratą statusu studenta. Przykładem jest urlop dziekański. Jeśli masz mniej niż 26 lat, wykonujesz umowę zlecenia i weźmiesz popularną „dziekankę”, w okresie tego urlopu umowa pozostanie nieoskładkowana. Obowiązek ubezpieczeń wystąpi dopiero, gdy ukończysz/przerwiesz studia lub skończysz 26 lat.
Interesujący jest przypadek studentów pomiędzy studiami pierwszego i drugiego stopnia. Według ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (art. 109 ust. 2a) osoba, która ukończyła studia pierwszego stopnia, zachowuje prawa studenta do dnia 31 października roku, w którym ukończyła te studia. Ale „prawa studenta” to nie to samo co „status studenta”.
To znaczy, że w okresie pomiędzy ukończeniem studiów I stopnia a rozpoczęciem studiów II stopnia (albo 30 września, jeśli immatrykulacja następuje później niż 1 października) takiego zleceniobiorcę obowiązują ogólne zasady ubezpieczeń społecznych.
Przykład: Justyna ma 22 lata. 28 czerwca ukończyła studia pierwszego stopnia. Od 1 października zamierza kontynuować naukę na studiach magisterskich. W czasie wakacji, od 1 lipca do 31 sierpnia, będzie pracowała w galerii handlowej na podstawie umowy zlecenia. Justyna zostanie więc objęta obowiązkowymi ubezpieczeniami: emerytalnym, rentowym, wypadkowym i zdrowotnym. Ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne.
O czym jeszcze warto pamiętać?
- Doktoranci oraz słuchacze studiów podyplomowych nie są studentami (dla celów ubezpieczeń społecznych) – nawet, jeśli nie ukończyli jeszcze 26 lat.
- Jeśli podpiszesz umowę zlecenia lub umowę o dzieło z własnym pracodawcą, to będzie on musiał od tej umowy zapłacić wszystkie składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. W tej sytuacji nie ma znaczenia status studenta.
- Twoje zatrudnienie może wpłynąć na ubezpieczenie zdrowotne z uczelni, które uprawnia do bezpłatnego dostępu do opieki zdrowotnej. Więcej na ten temat w tekście Praca wakacyjna a ubezpieczenie.
Krzysztof Piskorz
Koordynator ds. komunikacji społecznej i edukacji
ZUS Oddział w Lublinie
